A Huy với niềm đam mê cồng chiêng

03/01/2020 06:01

Anh A Huy (năm nay 40 tuổi) người Xơ Đăng ở làng Kon Kơ Lốk, xã Đăk Mar (huyện Đăk Hà) từ nhỏ đã được cha mình – Nghệ nhân Ưu tú A Bôm truyền dạy cho nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng. Theo năm tháng, những âm thanh trầm bổng ngân vang của cồng chiêng và những bước chân nhịp nhàng của những chàng trai, cô gái Xơ Đăng trong vòng xoang khi vào hội như mê hoặc A Huy.

Đến nay, dù A Huy đã ở tuổi 40 – cái tuổi không quá trẻ nữa, nhưng niềm đam mê nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng không hề vơi cạn mà luôn cháy bỏng khát khao làm cho tiếng cồng, tiếng chiêng mãi ngân vang, vòng xoang luôn nối dài dưới mái nhà rông của người Xơ Đăng ở làng Kon Kơ Lốk.

A Huy kể, năm 12 tuổi, anh được cha và những người già trong làng chỉ dạy kỹ thuật đánh chiêng. Lúc bấy giờ, mỗi khi những người già đánh cồng chiêng trên nhà rông vào các ngày lễ, A Huy đều chăm chú dõi theo và ghi nhớ từng bài cồng chiêng. Không những thế, anh còn tranh thủ luyện tập mỗi khi có cơ hội. Tuy còn nhỏ nhưng A Huy khá thông minh, nhanh nhạy, mỗi khi thấy có người trong đội biểu diễn cồng chiêng của làng có biểu hiện mệt thì anh liền xin thay người ấy tham gia đánh cùng đội chiêng. Những lúc như vậy, khi A Huy đánh sai nhịp, âm thanh không rõ thì nhờ những người già chỉ bảo. Cứ tích lũy dần như vậy, cùng với khiếu thẩm âm thừa hưởng từ người cha của mình – nghệ nhân A Bôm, khả năng diễn tấu cồng chiêng của A Huy được nâng dần lên, anh tham gia nhiều hơn đội cồng chiêng của làng.

A Huy (ngoài cùng bên phải) cùng các nghệ nhân làng Kon Kơ Lốk. Ảnh: QĐ

Ngoài việc thường xuyên tham gia đánh cồng chiêng trong các lễ hội của dân làng, A Huy còn truyền dạy cho các thế hệ trẻ hiểu hơn về kỹ thuật đánh cồng chiêng. Anh luôn tận tụy với nghề, thuyết phục và đào tạo các em thanh thiếu nhi trong làng tham gia học tập để bảo vệ giá trị di sản cồng chiêng.

Với niềm đam mê của mình, A Huy quyết tâm chinh phục nghệ thuật cồng chiêng. Không nói ra, nhưng đã từ rất lâu A Huy lấy tấm gương của cha mình mà phấn đấu, thầm ước mơ sẽ được Nhà nước phong tặng danh hiệu  “Nghệ nhân Ưu tú” như A Bôm.

 A Huy cho biết, hiện tại, anh đang truyền dạy cồng chiêng cho 5 em thanh thiếu nhi trong làng. Anh dạy các em biết đánh cồng chiêng bài bản theo các nhạc truyền thống của người Xơ Đăng. A Huy cùng một số nghệ nhân có uy tín thành lập một đội nghệ nhân cồng chiêng làng Kon Kơ Lốk để biểu diễn, trình tấu cồng chiêng trong các lễ hội của làng; tham gia các ngày hội do xã, huyện, tỉnh tổ chức và phục vụ du khách khi đến thăm làng.

Hiện tại, anh A Huy nắm khá vững nghệ thuật trình diễn nhạc cụ cồng chiêng, đàn ting ning, các bài chiêng cổ truyền thống của người Xơ Đăng.  “Các bài chiêng được đánh trong lễ bỏ mả, lễ cúng lúa, lễ đâm trâu, mừng nhà rông, lễ hội mừng Đảng, mừng Xuân.  Tôi có thể đánh chiêng bằng dùi cứng làm bằng nhánh gỗ khô” – A Huy  “khoe” với tâm trạng đầy phấn chấn, niềm vui hiện rõ trên gương mặt của anh.

Theo A Huy, khi đánh chiêng, tay phải dùng dùi, tay trái lúc chặn vào mặt chiêng, lúc rời khỏi mặt chiêng sẽ tạo ra những âm thanh vang, cuốn hút người nghe. Người đánh chiêng phải tập trung lắng nghe tiết tấu, giai điệu, âm sắc của bài chiêng; đánh chiêng phải tập trung, hào hứng. Để tiếng nhạc chiêng được trầm hùng, dồn dập, hoặc ấm áp, du dương theo điệu nhạc và vang xa, phải đánh có sự điều chỉnh độ mạnh nhẹ của lực tay và chân.

“Đối với chiếc chiêng, phải điều chỉnh bằng tay và gối chân để ngắt âm, thả âm, tạo điểm nhấn của nhạc; điều chỉnh âm bằng cách chạm tay cầm vào rồi thả ra để ngắt âm và thả âm, tạo điểm nhấn nhằm lôi cuốn người nghe, tạo ra sự đồng điệu, hợp âm giữa tiếng cồng, chiêng và trống qua từng bản nhạc truyền thống” – anh A Huy say sưa giảng giải cho tôi biết về nghệ thuật diễn tấu.

Nghệ nhân A Huy biểu diễn đàn t’rưng. Ảnh: QĐ

A Huy chia sẻ, anh còn nắm bắt rõ và sâu sắc về các bài nhạc chiêng, các làn điệu dân ca. Ví dụ như trong đám ma thì thường đánh các bài chiêng có nhịp điệu buồn, bi ai, tiếc thương nhằm đưa tiễn người đã khuất; còn trong các lễ hội hay mừng đón khách thì thường đánh các bài cồng chiêng có nhịp điệu sôi nổi, dồn dập và hào hùng.

A Huy tâm sự, nắm rõ âm sắc của từng cái cồng, cái chiêng thì khi diễn tấu âm thanh cồng, chiêng mới hòa quyện với nhau, tạo ra giai điệu ngân nga truyền tải cảm xúc theo chủ đích của những người tham gia diễn tấu, tạo nên sự độc đáo của từng bài nhạc chiêng, cuốn hút người nghe. Nắm bắt sâu sắc về âm thanh kỹ thuật của từng cái cồng, cái chiêng thì mới có thể truyền dạy về kỹ thuật, kỹ năng đánh nhạc cụ cồng chiêng.

Một số học trò tiêu biểu được A Huy truyền dạy nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng như A Git (29 tuổi), A Ruh (30 tuổi), A Thiệp (24 tuổi)…  ở làng Kon Kơ Lốk, xã Đăk Mar (huyện Đăk Hà), đều dành sự kính trọng và nhiều lời ngợi ca cho anh.

Một nghệ nhân trong đội diễn tấu cồng chiêng làng Kon Kơ Lốk tâm sự với chúng tôi rằng, anh A Huy đã truyền niềm say mê di sản văn hóa cồng chiêng đến với nhiều thanh thiếu nhi trong làng, để thế hệ trẻ hôm nay không quên đi truyền thống văn hóa quý báu của dân tộc. Và, mỗi mùa lễ hội, mỗi dịp “Tết đến, Xuân về” giai điệu cồng chiêng cứ vang xa, vang xa dưới mái nhà rông của làng Kon Kơ Lốk.

Với những đóng góp đối với di sản văn hóa dân tộc, A Huy được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước Nghệ nhân Ưu tú năm 2019 và được UBND tỉnh vinh danh ngày 27/11 vừa qua tại Ngày hội văn hóa các dân tộc tỉnh Kon Tum năm 2019 do Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tổ chức tại huyện Kon Plông.

Quang Định

Đi tới nguồn bài viết